Pentax Camera s

Pentax is voor jongere fotografen waarschijnlijk een vrij onbekend merk. Dat was zo n zestig jaar geleden wel anders: de allereerste Asahi Pentax (1957) was meteen ook de eerste spiegelreflexcamera met een pentax prisma, als we een Hongaarse camera die nooit het ijzeren gordijn is gepasseerd even vergeten. In 1964 was de Asahi Pentax Spotmatic de eerste camera met door-de-lens-meting.Pentax was is de jaren zestig en zeventig de meest populaire amateurcamera, een positie die later door Canon werd overgenomen, terwijl Nikon vanaf het begin als professionele camera sporen verdiende. Maar door het uitstellen van de invoering van een bajonet-vatting en van AF raakte Pentax zijn positie kwijt, in nog sterkere mate in het digitale tijdperk. Tegenwoordig maakt Pentax goede camera s tegen een aantrekkelijke prijs, maar het merk hoort niet meer, zoals vroeger, bij de grote drie of vier. Wel is er een trouwe schare van aanhangers, en daaronder bevinden zich nogal wat mensen die nog steeds de oude objectieven van de analoge camera s uit de jaren tachtig en negentig in hun bezit hebben. Niet geheel ten onrechte, want daaronder bevinden zich heel aantrekkelijke objectieven.

Het is vooral die groep die heel lang gewacht heeft op een full frame camera, want daarmee zouden ze die oude objectieven weer in eer en glorie kunnen herstellen. De Pentax K-1 heeft echter ook wat te bieden voor niet-Pentaxianen: allereerst is het verreweg de goedkoopste full frame met duidelijk meer dan 24 megapixels, 36 in dit geval. Dan is de camera spatwaterbestendig en beschikt hij over een techniek om vier opnamen te combineren tot n opname met zeer hoge resolutie en dynamiek, pixel shift genaamd en heeft de camera een goede ergonomie. Er zijn natuurlijk ook dingen die de Pentax niet heeft. De belangrijkste is wel een grote naam: Nikon, Canon en Sony zijn (tegenwoordig) veel bekendere merken. Pentax heeft ook geen groot aanbod aan (semi-)professionele objectieven, alhoewel derde partijen (Sigma, Samyang en uiteraard huisleverancier Tamron) objectieven in Pentax-vatting aanbieden. Overigens kunnen sommige crop-objectieven van Pentax gewoon zonder crop op de K1 gebruikt worden, dat betreft dan tele-objectieven en telezooms met een zeer grote beeldcirkel. 

Kennismaking

Op het eerste gezicht doet de K-1 denken aan een combinatie van de oude Pentax 6x7 en de Spotmatic. Hij maakt een degelijke indruk, wat deels ook komt door het hoge gewicht van de body die uit een magnesiumlegering gemaakt is. De camera weegt meer dan een kilo zonder objectief en dat is bijna twee ons meer dan zijn concurrenten. Daar waar je op een retro-camera een sluitertijdenknop zou verwachten, heeft de K-1 een heel grote functie-knop. Afhankelijk van de instelling daarvan, kun je weer een andere knop bedienen, om bijvoorbeeld de ISO-instelling te veranderen, een goed doordacht detail. Verder heeft de camera twee selectieschijven om onder meer de sluitertijd en diafragma te bedienen. De knoppen zijn sowieso een sterk punt van deze camera: ze klikken heel goed in en versterken de kwaliteitsindruk. Een soortgelijk detail is de bevestiging van de uitklapbare monitor: die kan alle kanten op bewegen en is op een unieke maar zeer solide manier bevestigd. Het enige nadeel is dat je hem niet helemaal kunt omdraaien om hem te beschermen. De sensor van de K-1 is afkomstig van Sony. Die sensor heeft in iets gewijzigde vorm zijn kwaliteiten al bewezen in meerdere camera s. Dankzij een speciale techniek die Pentax pixel shift noemt, weet Pentax echter in sommige situaties zowel qua resolutie als qua dynamiek meer uit de sensor te halen dan Sony en Nikon.

Pixel shift

Wanneer je gebruik maakt van stabilisatie door de sensor te laten bewegen, biedt dat ook nog andere mogelijkheden. Pentax heeft er een heel bijzondere toepassing bij verzonnen: gebruikmakende van de GPS-sensor, kan de Pentax de sensor de beweging van sterren compenseren. We hebben Astro Tracer, want zo heet het, niet getest want het was bewolkt. Mogelijk zijn er beperkingen voor wat betreft de lengte van de sluitertijden, afhankelijk van het gebruikte objectief, maar het is een geniaal idee. Een ander toepassing van de bewegende sensor, bestaat in het maken van meerdere opnamen, die dan gecombineerd worden.

Olympus en Pentax maken er gebruik van, om extra scherpte te bereiken. Olympus doet dat in de E-MD5II met acht opnamen die gecombineerd worden, Pentax met vier. Olympus bereikt daardoor meer resolutiewinst dan Pentax, maar met wat lager micro-contrast, Olympus verplaatst de sensor ook in stapjes van minder dan n pixel.Pentax kiest voor een vrij bescheiden maar wel heel interessante aanpak: door bij vier opnamen de sensor steeds precies n pixel te verschuiven, weet Pentax de nadelige effecten van het Bayer-moza ek uit te schakelen.

Daarnaast pas Pentax echter ook een vorm van pixel binning toe, waardoor in de schaduwen de ruis afneemt en in de lichte partijen de overbelichtingsruimte toeneemt, ook bij handmatige belichting. Waarschijnlijk gebruikt Pentax daartoe weer een deel van de pixels, namelijk dat deel met de sterkst absorberende kleur. Het gebruik van pixel shift is echter aan beperkingen onderhevig: de camera mag absoluut niet bewegen, een statief is dus noodzaak. Voor de beweging van het onderwerp heeft Pentax/Ricoh echter een slimme oplossing gevonden: daar waar beweging in het beeld plaatsgevonden heeft, wordt pixel shift niet toegepast (in n versie van pixel shift, in de normale versie controleert de camera daar niet op).

Dat werkt vrij goed, maar kan leiden tot delen van het beeld die minder scherp zijn, minder doortekening hebben en meer ruis. Merkwaardig genoeg werkt het niet met flits, dus in de studio is het helaas niet bruikbaar. Overigens heeft de Pentax (terecht) ook geen antimoir filter. Voor de uitzonderlijke gevallen dat daar toch behoefte aan is, kan de sensor tijdens de belichting iets bewegen, wat hetzelfde effect heeft als een antimoir filter; dat is dus een derde toepassing van de bewegende sensor.

Ruis en dynamiek

De camera bereikt ook zonder pixel shift goede resultaten, met name op het gebied van de ruis bij hoge ISO-waarden. Bij 3200 ISO is bij 50% niet of nauwelijks ruis te zien, en zelfs bij ISO 12.800 blijft de ruis met toepassing van ruisonderdrukking erg binnen de perken.Bij de dynamiek moeten we onderscheid maken tussen die met en zonder pixel shift. Zonder pixel shift is die goed (maar niet meer dan dat), met pixel shift werkelijk uitstekend. De dynamiek in de lichten is zonder pixel shift +2, met pixel shift +2,7. Aan de kant van de overbelichting is er ook een duidelijke verschil met en zonder pixel shift. Met pixel shift haalt de K-1 een overbelichtingsmarge van 2,7 stops. Tellen we daar de dynamiek van de kaart zelf bij op (2.55), dan halen we 5,15 stops vanaf middengrijs. Zonder pixel shift is dat twee derde stop minder, dus in totaal 4,5 stops. Bij een onderbelichting van -5,0  zien we nauwelijks zichtbare ruis en de kleurweergave is nog uitstekend, zowel met als zonder pixel shift. Dat is dus een dynamiek van 5 plus 2.4 is 7.4 stops. Met pixel shift komt daar nog een stop bij. De middenwaarde van de dynamiek ligt bij 6,0 stops zonder pixel shift, maar met pixel shift komt ook weer nog een stop bij, dus 7,0. Bij min acht zien we echter bij pixel shift vreemde vrij grote kleurvlekken, ook al is de ruis niet zo sterk toegenomen, dus de maximale waarde is gelijk. Opvallend is ook dat de kleurverzadiging vanaf ongeveer acht stops dynamiek in met name de gele schaduwen sterk terugloopt, zowel met als zonder pixel shift. Er is dus een grotere dynamiek, maar niet helemaal zonder nadelen.

Matglas en zoeker

De zoeker is vrij duidelijk en gemiddeld van grootte. Opvallend is dat het matglas vrij donker is. Dat is kennelijk een tegemoetkoming aan de fotografen die handmatig willen scherpstellen, ieder voordeel heeft zijn nadeel ten slotte. 

Lichtmeting, AF en meer

Waar de Pentax weer wat minder goed is dan de concurrentie, is bij de lichtmeting. Of misschien moet je zeggen: minder goed dan de duurdere concurrentie, want vergeleken met full-frame camera s van gelijke prijs is de belichting goed. Op het gebied van de scherpstelling biedt de Pentax tegelijk meer en minder meer dan de full frame camera s in zijn prijsklasse. Hij biedt maar liefst 25 kruissensoren maar in totaal maar 33 sensoren. De scherpstelling werkt echter goed (tot -3 EV), alleen heeft de dynamische scherpstelling wat beperkingen vergeleken met de concurrentie. De stabilisatie liet bij ons gemengde gevoelens achter: vaak was er een vrij grote winst mee te behalen, maar soms waren ook foto s gemaakt met 1/30s en 28mm al onscherp. Het is echter wel een heel aantrekkelijke optie voor wie met oudere objectieven wil werken. Dat betreft niet alleen de K-objectieven, ook de oude objectieven met Pentax-schroefdraad passen via een adapter nog op de camera (ook op andere camera s trouwens). Het flitssysteem heeft niet de professionaliteit van Nikon of Canon en er is geen ingebouwde flitser. Video is ook niet echt een fort van deze camera.

Conclusie

De Pentax K-1 is een camera die je heel moeilijk kunt plaatsen binnen het aanbod van concurrerende merken. Misschien moet je dan ook twee oordelen over de camera uitspreken. Voor de echte Pentaxiaan die al wat K-objectieven heeft, is het een heel aantrekkelijke aanbieding, waarover je niet lang hoeft na te denken. Voor iemand die overweegt om met full frame te gaan fotograferen is de keuze wat moeilijker, ook omdat er zo veel andere full frame camera s zijn. Aan de ene kant krijg je een dijk van een camera voor relatief weinig geld, aan de andere kant zijn er vooral op tele-gebied nog te weinig objectieven om er goed mee uit de voeten te kunnen en mist de camera sommige zaken. Pixel shift is een heel mooie feature, en ik verwacht dat Pentax daar in de toekomst nog meer uit kan gaan halen. Wel mag je je afvragen of de meeste objectieven voor de Pentax goed genoeg zijn om de extra resolutie in de hoeken te profiteren.